Antigone edo ezetzaren beharra

Estreinaldia Arriaga Antzokian

«Antigona obra erabat garaikidea da, eta beharrezkoa zen haren oihartzuna euskaraz entzunaraztea. Bertsio libre honek mendeetan zehar konpondu ez diren gatazkak eszenaratzen ditu, erdi komikoa erdi tragikoa den begiradaren ikuspegitik. Gizarte-arauek, familia-kodeek, botere-harremanek, egitura desegituratuek eta grinek odoleztatutako salda, non zalantzan jartzen den bertan egosten ari den guztia. Baita antzezlana bera ere. Pertsonaia indartsu eta poliedrikoek gauzatzen duten festa distiratsua».
Alaia Martin.

Zergatik “Antigone (eta ez “Antigona”) edo ezetzaren beharra”?

Jokin Zaitegik Sofokles-en Antigona grekotik euskarara itzuli zuen 1946an, Mexikon argitaratuz, “Antigone” izenarekin. Zaitegiren itzulpenak, nahiz eta ez zuen euskal filologo garaikideen begirunea jaso, lehenengo itzulpena eta bakarra izaten jarraitzen du. Bere idealismo eta euskal zaletasunaren omenez aukeratu du konpainiak “Antigone” antzezlanaren titulutzat eta jarraian “edo ezetzaren beharra” gehituaz, argi uzten zaio ikusleari bertsio bat dela, ez dela zertan Sofoclesen testu originala errespetatu eszenaratze hontan.

Zergatik Antigona?

AntigonA. Anti: ezezkoa edo kontrakoa. Gona: Malgua, moldagarria. Antigona: Moldaezina.

Zeharo kuriosoa gertatzen da moldaezina izanda 2.500 urtetan garai guztietara gehien moldatu den obra dela jakitea. Antigona omen dugu antzerkiaren historian gehien taularatu den antzezlana, baina gure herri txiki honi eragin gutxi egin diola dirudi. Ez da sekula inoiz euskaraz taularatu izan. Gu ere moldaezinak izango ote gara?

Horrelako prologo baten bitartez, Anouilh-ek, Antigone hiltzera zihoan emakume bat bezala aurkezten zuen bere bertsioan. Zambranok, aldiz, profezia hitzarekin lotzen du Antigonaren presentzia. Gaur egun Zizek-ek, arroka zulatzen duen belar bakartia deitzen dio. Brecht eta Sofoklesek, zuzenean ez dute prologorik idazten. Horman Poster kolektiboak, beste batzuen hitzak bildu, dena esanda dagoela onartu, eta agian esanda eta idatzita dauden gauzak berriro entzun behar direnaren apologia egingo du. Bestela, zertarako obra klasiko bat taularatu?

Tragedia grekoaren eta mitoen gaurkotzeko gaitasunaz baliatu dira gizartean iraunkorrak diren eta zeharkatzen gaituzten gatazka etiko eta politikoetan sakontzeko. Feminismoaren eta pentsamendu desobedientearen mito politikoa berrikusi nahi izan dute, obedientzia eta desobedientziaren areko tarte laburra eta kontraesanak eszenaratuz. Horretarako beharrezko sentitzen zuten prozesua euskaraz burutzea, eta honen fruitu den Antigone edo ezetzaren beharra antzezlana historian gehien taularatu den obraren lehen euskarazko bertsioa izango da.